Sa pastoriu, màgine de sa Sardigna chentza guvernu [di Mario Puddu]

Iat a tocare de no àere lígiu mai duas errigas de s’istória de sa Sardigna, o de ndh’àere lígiu prus de duos libbros ma cun sa mandronia o gana lègia de chie dh’at fatu a óbbrigu po calecunu esame, po no àere cumpréndhiu chi is Sardos seus séculos chentza guvernu. Is àteras ipótesi chi si podent fàere funt solu peus, ca fintzes sa gente ‘speciale’ podet èssere ispeciale, poneus, ca est maca (po no cricare un’àtera categoria cun prus responsabbilidade) e no ca est prus balente e àbbile de cussa de àteras natziones.

E siat nau, custu, po dónnia persona manna chi portat crebedhu, ma mescamente po cudhas categorias de Sardos chi no ant dépiu marrare che a is mortos de fàmene e de trebballu e sèmpere in disisperu po arrennèssere fintzes solu a si campare o ant trebballau che iscraos de galera sacrificandho die e note po arrennèssere a bíere calecuna die méngius o coment’e arremédiu ant dépiu abbandhonare parentes, gente e logu e de una terra errica de dónnia bene (po chie ndhe at gosau) fuire cricandho trebballu e vida in terra angena.

Siat nau po is categorias de Sardos chi ant tentu tempus, benes e istúdiu po pentzare e bíere duos prammos prus aillargu de su bicu de su nasu po cumprèndhere prus de su torracontu e ‘privilégiu’ personale o de famíglia, fortzis faendho contu chi s’umanidade no est societas generis humani inue donniunu est in su mundhu su chi est gràtzias a is àteros puru fintzes si mortos de fàmene e arresurtat solu cumplementare cun is àteros, e invece leat su cristianu coment’e homo homini lupus, antzis coment’e isciacallu in sa giungla.

Cun prus precisione tocat a nàrrere chi est de séculos chi teneus guvernos angenos, de domíniu istràngiu, interessaos a ndhe bogare candho su “donativu” po su rei e po is feudatàrios, candho su “gettito” o monte de pagamentas de pinnigare e ispèndhere, cussu eja, in patria, cussa de su Guvernu, foras e atesu de sa Sardigna e de is Sardos (salvu chi no dhue siant andhaos a fàere is tzeracos e tzeracas o is operajos e operajas fuios de innoghe).

Guvernos chi candho si funt acataos ca innoghe puru che iat gente e no animales de sa giungla ant mandhau su buginu a impicare, s’esércitu a isparare po bochire, sa giustitzia de sa giustítzia t’abbruxit o ti pregonet a ingalerare, inchieste parlamentari po ischire e ingannare il tempo, leggi del miliardo po is miliardàrios aproviaos che is crobos po is afàrios issoro in númene nostu, pinnigau sa méngius gioventude a ‘cambarada’ de chentumila po dhos mandhare a dónnia parte e logu a bochíere bochindhosi cun nemici chi no aus mai tentu, imbentau e regalau un’autonomia de dipendhéntzia, fatu iscolas de colonizatzione po nosi diplomare e laureare a ignorantes de is cosas e fatos nostos e presumios puru de àere istudiau, pigau provedimentos de campacavallo che l’erba cresce, e ocupau sa conca, manos e peis e fintzes s’ànima nosta a su puntu chi is Sardos nosi podeus definire solu gente dis-tratta e iscallada, pentzandho a crabas, avatu de totu is nues e de totu is bentos ma mai seriamente a is afàrios de sa libbertade, dignidade e responsabbilidade nosta, ibertandho sèmpere la calata de santi patroni a nosi fàere is miràculos chi solu issos ischint fàere a su postu de fàere su doveredhu nostu.

Dh’arregordais su famau “Congresso del popolo sardo” de su 1951 candho ant cumenciau a foedhare de unu “piano di rinàscita per la Sardegna”? Dhue ant postu úndhighi annos a dhu cuncordare e aprovare, cun sa gente emigrandho a cambaradas de binti mila dónni’annu e si est própriu po is pastores, dh’arregodo ca fui piciochedhu pastore de trinta brebès, a is parróchias mandhànt sa caridade de sa POA e gènere de merce ndhe arregodo assumancus una: cudhu casu grogo americanu in iscàtulas de làuna (ma no fut po fàere a bregúngia is pastores mannos nostos…).

E arrregodais ite boliant is Sardos pedidores e ite ant fatu is Meres decisores a propósitu de su pianu de ‘rinascita’? Is pedidores sardos  faiant su contu de ammodernare s’economia prus naturale de sa Sardigna, massaria e pastoria, ma is meres de is chimbeghentos milliardos nosi ant ‘arregalau’ is indústrias petrolchímicas ca is petrolieris teniant sa bussa pronta po is afàrios issoro!

Ma totus prexaos che pasca is ‘políticos’ pedidores po is postos de trebballu a muntones, fatos fintzes a milliardu s’unu, ca deosi teniant unu postu de impromítere “anche per te”!

E s’arregodais sa famada “Relazione Medici” (su Senadore relatore) apitzu de su “banditismo sardo”? (tandho su “Sardi = Banditi” fut sa carta de identidade de is Sardos, deasi comente como in su mundhu viàgiat sa carta de identidade “Sardi Mamuthones” a carrasegare totu s’annu mancai meda prus de is gigantes de Monti Pramma agguantaos trint’annos cuaos po no fàere ‘iscàndhalu’!) .

E dh’arregodais (si mai sa gente at ischípiu ite fut e ite at fatu sa ennésima ischiesta parlamentare “per sapere” cosa de sa Sardigna e in cussos annos cale fut sa miniera de is bandhios sardos) ite at propostu coment’e meighina su “dottore” senadore de is guvernos, partios e Parlamentu italianu? Sa ‘meighina’ de ispèrdere su pastoriu, ma no fusilandho is pastores, no, solu “covertendoli ad operai” ca unu, cantu prus est dipendhente e in manos angena, e prus faet a ndhe fàere unu pedidore cliente ‘da aiutare’ cun su praghere chi dhis còmporat fintzes s’ànima e sa dignidade vita natural durante.

E si narat (ca deasi arresurtat e po no nàrrere de peus) chi s’Istadu italianu cun sa ‘industrializzazione’ de is paris de Otana at bogau is milliardos de una buciaca e si dhos at postos in s’àtera buciaca, in númene de is Sardos. E como puru totu prexaos, is ‘politici’ no tirapiedi galoppini ma tiraàteru e galoppa, ca ‘finalmente’ su Centro Sardegna bogàt fumu e ammuntonau velenos.

E candho, imbideaos a fàere bene, bontà loro, si funt acataos ca in Sardigna is pastores funt malos a mòrrere (cun totu chi is pastores cossígiant a is fígios de si fuire po no fàere mai prus is pastores) is ‘polítici’ della politica ant fatu la politica de “Candho proet a totu ifundhet”, impegnaos sèmpere e meda de prus a pistare abba tupandho is bucos a ràfica (àter’e che bucos de mina!) chi faet afungare Sardigna e Sardos! Políticos tappabuchi de professione in carriera.

Mescamente sa pastoria (po no foedhare de massaria e pisca) podiat èssere sa base de una economia nosta de is tempos de como cun meda prus ocupatzione de gente istudiada e professionalizada po comente serbit in d-unu mundhu globbalizau si iaus tentu guvernu, dignu de custu númene e no cambarada de pedidores pregandho is santi patroni de totu is colores chi bèngiant a dare manforte a cassare votos e imbovare cuscéntzias, si tenestis guvernu de libbertade e responsabbilidade de una natzione societas e no de aprofitadores e trebballadores sèmpere disisperaos fintzes a su puntu de fàere male a issos etotu, che cudhos chi si truncant is venas fuliandho su sàmbene a terra, po arrennèssere a si fàere intèndhere ibertandho sa ennésima pigada in giru de is guvernos de su buginu.