Su sardu in su tempus de sas eletziones [de Giagu Ledda]

Semus in perìodu eletorale  e in custas dies si faeddat e s’iscriet meda, a propòsitu e a dispropòsitu, de indipendèntzia,  natzione sarda,   istadu sardu, cultura e limba sarda. Totu sos programmas presentados dae sos candidatos a presidente de sa Sardigna faghent referèntzia a custos argumentos, totus però los dispatzant in duas lìnias, genèricas e mesu bòidas. Dae unu candidatu, chi esponentes cualificados de su partidu suo ant invitadu a rispòndere a preguntas comente: s’impreu cuncretu de sa limba sarda in s’iscola;  previsione, iscriende s’Istatutu nou de autonomia,  de sa coufitzialidade prena in su territòriu isulanu intre limba sarda e limba italiana; megioru e difusione de s’istandard L.S.C. pro sos impreos iscritos de su sardu, semus galu isetende una risposta. Unu candidatu ebbia at espressadu, in un’intervista televisiva, s’idea chi tenet de s’impreu de sa limba nostra, “si faeddat tropu de su sardu; su chi tocat a fàghere est a faeddare in sardu ca podimus arresonare de totu”, at naradu, in sardu. Bene.

Sas limbas, totus, non sunt sistemas de comunicatzione ebbia, sunt finas mecanismos de anàlisi e cumprensione de sa realidade chi nos inghìriat. Sas limbas rapresentant su puntu de referèntzia printzipale de comunidades umanas chi punnant a si aunire segundu sa limba chi faeddant. S’istandardizatzione non servit petzi a pònnere in òrdine sas unidades lessicales e sintàticas, ma servit finas a torrare a sa limba su caràtere chi distinghet dae sos àteros unu logu, su logu in ue custa limba est nàschida. S’istandardizatzione  duncas  est unafaina a favore de sa normalizatzione de sa limba e de sa comunidade chi rapresentat, de sa natzione.

Su tèrmine natzione derivat dae su latinu cultu natione(m), nàschida, populatzione, dae natus, nàschidu; est sa comunidade de òmines nàschidos o chi vivent in su matessi logu. Su poeta famadu catalanu Joan Maragall, iscriiat in su 1907: “Pro mene sa natzione est sa limba. Non naro ne istadu e nen pàtria, est sa limba”. Forsis est pro custa resone chi sos guvernos de sos istados in ue si faeddant vàrias limbas àplicant polìticas ostiles rispetu a sas limbas minoritàrias; pagas sunt sas ecetziones a custa règula. Su chi timent però no est tantu sa limba “in se” cantu su chi custa limba rapresentat comente fatore de coesione de unu pòpulu.

S’imbeniente de sa limba nostra passat, intre àteras cosas, (e giai l’isco chi esistint àteros problemas meda, ma custu non nos devet fàghere ismentigare chi su problema linguìsticu est parte de sos àteros problemas) dae sa fissatzione e estensione de una normativa, chi giai esistit, e est sa LSC, e dae su cuntrollu de s’unidade linguìstica a manera ispetziale in s’iscritura, tratada cun responsabilidade. A meda sardos lis costat de atzetare una normativa grammaticale e lessicale, cosa chi non sutzedit in peruna àtera limba chi vivet in sa normalidade. Non b’at règulas intocàbiles, ma custas non devent servire pro gherras personales o de grupos. Una borta fissada sa limba iscrita, nemos la podet refudare, si no est chi si chèrgiat pònnere in discussione sa coesione linguìstica e sotziale. Una limba natzionale est cosa diferente e de prus importu chi non sos dialetos, chi calicunu in malafide narat macrovariedades; una limba natzionale est una limba unitària, literària, frutu de unu traballu de seletzione e fissatzione fatu dae espertos.

Sa limba rapresentat sa natzione, de sa matessi manera chi sa natzione est, in sustàntzia, sa limba. Dae custu cuntzetu derivat chi s’unidade o sa truncadura de una de sas duas est sa cunsighèntzia de s’unidade o de sa truncadura de s’àtera. Calicunu at a nàrrere chi custu signìficat ideologizare un’atzione culturale comente est sa normalizatzione de sa limba nostra. Li rispondo chi tenet totu sa resone, ca sa normalizatzione, non de sa nostra ebbia ma de ogni limba, est unu fatu ideològicu e polìticu indiritzadu a s’isvilupu sotziale e culturale  de unu pòpulu.